NARRAZIOAK + IRUZKINAK

22 EBAKI
-Xabier Mendiguren Elizegi (2002)-

GAIA: basoan bizi den bikotearen maitasun istorio tragikoa kontatzen du.
Hainbeste maite dute elkar, non bizirik dauden bitartean ez dute behar bezala disfrutatuko haien arteko maitasunaz. Gizonak behatzak moztu behar ditu demostratzeko bere emazteari maite duela eta emaztea beti dio ez duela maite. Azkenean, behin hil direnean disfrutatuko dute haien arteko maitasunaz.


PERTSONAIAK: Dionisio eta Helena dira pertsonai nagusiak. Hauek gazte zirelarik ezkondu eta bikoterik preziatuena ziren, basora bizitzera joandako bikotea.
Dionisiok Helena beti negarrez aurkitzen du, uste duelakoz Dionisiok ez duela maite. Beraz, Helena beti triste, goibel eta negarrez dago eta Dionisiok behatza mozterakoan, pozik dago bere senarra zaindu behar duelakoz. Dionisiok, ordea, Helena maite du, baina azkenean desesperaziora ailegatzen da, hiltzen duen arte. Baina besarkatuz, laztanduz, maite zaitut esanez hiltzen dira. Badirudi haien arteko maitasuna bizi diren bitartean ezinezkoa dela.
Bestalde, 2. mailako pertsonaiak aipatuko bagenitu, esango genuke Helena eta Dionisioren haurrak direla maila honetako pertsonaiak, nahiz eta soilik hasieran aipatzen diren eta ez dute inongo ekintzetan parte hartzen, soilik aipatu dira. Pertsonai garrantzitsu bakarrak eta istorioaren erdigunea Helena eta Dionisio lirateke.


NARRATZAILEAREN IKUSPEGIA: kanpoko ikuspegia hartzen du kontakizun honetako narratzaileak. Narratzaile-motari dagokionez, orojakilea da. Narratzaile honek pertsonaien sentimenduak eta zioak, beraien arteko harremanak, gertaeran duten jokabidea, zehatz-mehatz ezagutzen ditu. Kanpotik kontatzen du istorioa, baina pertsonaien sentimenduen barnean sartzen da eta momentu oro adierazten du zer sentitzen duen bakoitzak eta ekintza bakoitza emozioz betetzen du, bertan egongo balitz bezala. Bi pertsonai hauen sentimenduak ezagutzen ditu zehatz-mehatz. Senarra kezkatzen denean bere emaztea hain goibel eta triste ikusterakoan, asko desesperatu egiten da, jada ez dakielako zer egin egoera horrekin. Narratzaileak 3. pertsonan idatzi du, elkarrizketetan izan ezik logikoa denez.


GIROA, TOKIA, DENBORA: basoan kokatzen da kontakizuna. Hasiera batean, udaberrian kokatzen da. Ezkontzen direnean eta bertara joaten direnean bizitzera lanean eta maitasunean aritzearen egunerokotasuna bilatzen dute. Maitasuna nagusitzen zen hasieran etxe hartan. Senarrak mendian lan egiten zuen eta dena bikain zihoan. Baina giroa okertuz joan zen, maitasunezko istorioa, istorio tragikoa bilakatuz joan baitzen.
Tokia oso lasaia zen, eta isiltasuna nagusitzen zen bertan. Izandako haurrak bertan askatasun osoz jolasteko modukoa, inor molestatu gabe eta inorengandik molestatua izan gabe.
Denborari dagokionez, ez dakit zuzen historikoki ze garaitan kokatu nahi izan du idazleak kontakizun hau, baina tragedia greziarraren kutsua ikus daiteke. Maitasuna beste muturreraino eramana izaten da, tragedia batean bihurtzen delarik. Nire ustez, K.a 5. mendean kontatzen ziren istorioak honako istorio honekin konparatu nahi izan du, hain zuzen ere, mende honetan tragedia greziarrari sorrera eman zitzaiolako. Bestalde, istorioaren denboraren luzera zehatza ez dakigu, hilabete batzuk irauten du kontakizunak.


IDAZKERA: idazleak lehenaldian idatzi du, nahiz eta elkarrizketetan orainaldia sartzen duen. Nire ustez, idazkera nahiko xinplea, oso jasoa dela ez nuke esango, baina lagunartekoa ere ez da. Emozioak oso ondo adierazten ditu (adibidez: laztankiro, zoragarriki…) bakoitzak sentitzen duena hitz bakoitzean islatzen dituelarik, maitasunari garrantzi handia emanez eta era berean, tragediari bidea emanez amaiera tragiko bat gauzatzeko.


LABURPENA: gazte ezkondutako eta basora bizitzera joandako bikotearen istorioa kontatzen du. Maitasunaz beteriko bikotea da eta hau elkar egunero erakusten duten gauza da. Baina Helenak 3 hitz horiek “ez nauzu maite” esaterakoan, Dionisiok zerbait egin behar du bere emaztea konbentzitzeko, eta esaten duena gezurra dela ikusarazteko. Beraz, hitz horiek esaten dituen bakoitzean behatz bat mozten du eta azkenean eskuko hatzak eta oinetako behatz guztiak ere mozten ditu. Gau batean, desesperazioz beteta, bere emaztearen ahotik hitz horiek atera ondoren, bere 21. hatza mozten du eta ondoren Helena kolpatzen du. Biak batera hiltzeko zorian daude eta horren bitartean, zenbat maite duten elkarri adierazten diote. Horregatik diot amodioz beteriko istorioa dela, baina aldi berean, oso tragikoa bihurtzen dela, maitasuna egoteko sufrimendua egon behar dela adierazten delako. Badirudi asko maite dutela elkar, baina azkenean hil behar direla guztiz maitasunaz disfrutatu ahal izateko.


_________________________________________________________


AMUÑA MARGARITA
-Xabier Mendiguren Elizegi (2002)-


GAIA: amuña triste batek bere bilobari kontatzen dion istorioan oinarritzen da kontakizuna. Istorio hau amuña Margaritak hemezortzi urte zituenekoa da, eta bizitako maitasun istorioa kontatzen dio bere bilobari. Gaizki bukatu zen maitasun istorioa Giulio italiarrarekin. Baina zinemara joan zenean ikusitako pelikula horretan, pertsonai horrek Giulioren antza zuenez, istorioa birgogoratzen du amuñak.


PERTSONAIAK: kontakizuna hiru zatitan banatzen denez, orainaldikoa, iraganekoa eta orainaldikoa, pertsonai desberdinak aurki ditzakegu. Orainaldian, amuña Margarita eta Garbiñe, bere biloba, dauzkagu. Orainaldian agertzen zaigun amuña Margarita emakume tristea da, goibel dagoena. Egun osoa siloian puntua edo gantxillo egiten egoten da eta isiltasuna nagusitzen da bere txokoan, hitzik ez. Garbiñe bere biloba da, eta hain triste ikusten du bere amuña non etxetik ateratzeko eta animatzeko zinemara joateko gonbitea egiten dio. Ez du bere amuña triste ikusi nahi, bera ere triste jartzen delako. Orainaldian, garrantzi handia duen pertsonaia, dudarik gabe, amuña Margarita da eta Garbiñek narratzailearen papera egiten du. Iragananean agertzen zaizkigun pertsonaiak dira Doña Rosa, Giulio italiarra eta berriro ere, amuña Margarita gaztea zenean. Doña Rosa, Margaritak lan egiten zuen kostura-etxeko jabea da. Margaritak hemezortzi urte izango zituen eta bertan lan egiten zuen botoi-zuloak egiten eta botoiak josten. Egun batean, lanean zegoela, mutiko bat agertu zen jantzia probatzeko, Giulio izenekoa, italiarra, guapoa, biboteduna, gizon dotorea. Horrez geroztik, elkarrekin ateratzen hasi ziren eta aste pare bateko harremana izan zuten.


NARRATZAILEAREN IKUSPEGIA: bi narratzaile bereizten ditugu eta pertsonaiekin gertatzen den bezala, kontakizunaren zati bakoitzean narratzaile bat daukagu. Biek 1. pertsonan idazten dute. Lehenengo zatian,
Garbiñe da narratzailea eta bere ikuspuntutik nola ikusten duen amoña kontatzen digu. Bigarren zatian, ordea, amuña Margarita, edo hobe esanda, Margarita gaztea zenekoa da narratzailea. Kontatzen digu non lan egiten zuen hemezortzi urterekin, Giulio ezagutu zuenekoa, nola izan zen haien harremana… Narratzailearen ikuspegia, bietan, barruko ikuspegia da. Narratzaile-motari dagokionez, objektiboa. Hau da, narratzailea gertaeretan parte hartzen dutenetako bat izatea oso interesgarria da gertaerek pertsona jakinen gain duten eragina eta sortarazten dituen erreakzioak ezagutarazteko. Beraz, Garbiñe narratzailea denean orainaldian hitz egiten du, 1. pertsonan, bere amona nola ikusten duen azalduz. Eta Margarita narratzailea denean, iraganean hitz egiten du, 1. pertsonan, bere emozio eta sentsazio guztiak adieraziz, eta sentitzen duen guztia aipatuz; gorrotoa, maitasuna, inpotentzia…


GIROA, TOKIA, DENBORA: orainaldian, tokia eta denbora ez dakigu zehazki, baina nik esango nuke Donostian (iraganean bezala) kokatzen dela, eta gutxi gorabehera, gaur egungo kontakizuna dela. Bestalde, orainaldiko kontakizunak egun bateko iraupena du. Giroari dagokionez, nahiko giro tristea da, Garbiñek bere amuña oso triste eta goibel ikusten du eta ez daki zergatik, amuñak ere ez du hitzik esaten.
Iraganean, tokiari dagokionez, ziurtasunez dakigu Donostian kokatzen dela kontakizuna. Denborari dagokionez, ez dakigu zehatz-mehatz ze urtetan kokatzen den, baina datu batzuk ditugu kokatzeko gutxi gorabehera hamarkadan. Esaterako, (…eta orduan modan zeuden kantak-eta jotzen zitiztean, txarlestona edo, foxtrot edo tangoak...), (orduan ez geninan zinerik eta). Giroa maitasunezko litzateke. Margaritak hemezortzi urte inguru ditu, botoiak josten lan egiten du eta Giulio izeneko mutiko italiar dotorea ezagutzen du eta maitemintzen da, giro polita da nahiz eta Margarita ez den asko fidatzen mutilaz eta azkenean bertan bera uzten du harremana.


IDAZKERA: aurreko puntuetan aipatu bezala, narratzaileek orainaldian eta lehenaldian idatzi dute. Idazkera ez da oso jasoa, nik esango nuke kolokiala dela. Amuña Margarita narratzailea denean, izugarri nabaritzen dira emozioak eta sentimenduak. Giulio ezagutzen duenean oso ondo geratzen dira islatuak ilusioa eta maitasuna, egiten duten gauza bakoitzean. Baita ere, Giuliorekin haserretzen denean ere gorrotoa, amorrua… asko nabaritzen dira. Duela urte asko bizitako maitasun istorioa da kontakizun honen protagonista, gaizki atera zen maitasun istorioa, baina amuña Margarita bihotzean markatu duena. Beraz, idazkera nahiko sinplea da, baina azpimarratzekoa da emozioen garrantzia hitz bakoitzean. Eta azkenik, aipatu beharrekoa da Margarita narratzailea denean hika erabiltzen duela (nindunan, zunan, nionan…) eta nire ustez, hikak politago egiten duela kontakizuna.


LABURPENA: amuña triste baten istorioa kontatzen du. Bere biloba Garbiñek goibel ikusten du zinemara joan ziren azkeneko alditik eta ez daki zer egin berarekin. Azkenean, zinemara gonbidatzen du. Garbiñek antzematen du filma berezia dela amuñarentzat. Filma amaitzen denean amuña Margaritak kontatzen dio bere bilobari horrela egoteko arrazoia. Hemezortzi urte zueneko istorioa gogoratzen du, nola Giulio deituriko italiar batekin maitemindu zen, baina azkenean haien arteko harremana zapuztu zen. Gauza da, pelikularen pertsonaiak eta Giuliok antz handia
dutela, eta beraz, amuña oroitzapen horiek triste jartzen dute, baina era berean, gustura sentitzen da hori kontatzerakoan.